Tóm tắt

Đặt vấn đề: Các rối loạn của tuyến thượng thận là những bệnh lý nội tiết thường gặp mà nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm có thể nguy hiểm đến tính mạng của bệnh nhân. Việc sử dụng glucocorticoid (GC) có thể dẫn đến sai lệch trong diễn giải kết quả định lượng cortisol huyết thanh trong chẩn đoán các bệnh lý tuyến thượng thận cũng như đánh giá chức năng trục hạ đồi-tuyến yên-tuyến thượng thận. Mục tiêu: 1) Đánh giá sự khác biệt nồng độ cortisol huyết thanh ở bệnh nhân trước và sau khi sử dụng các loại glucocorticoid. 2) Đánh giá nồng độ cortisol huyết thanh của các bệnh nhân sử dụng glucocorticoid liều sinh lý. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Tiến hành nghiên cứu cắt ngang trên các bệnh nhân sử dụng GC. Tiến hành định lượng nồng độ cortisol huyết thanh nền trước và sau sử dụng GC. Đối với mục tiêu 2 đánh giá nồng độ cortisol huyết thanh nền ở bệnh nhân suy thượng thận do GC sử dụng GC liều sinh lý khi không sử dụng GC. Kết quả: Nồng độ cortisol huyết thanh trước và sau sử dụng hydrocortisone và prednisolone khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05), với nồng độ cortisol sau sử dụng thuốc cao hơn. Trái lại, nồng độ cortisol tại 2 thời điểm khi dùng fluticasone khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) nhưng nồng độ cortisol khi dùng thuốc thấp hơn trước lúc sử dụng. Ngay cả sử dụng fluticasone tại chỗ cũng ảnh hưởng đến kết quả định lượng nồng độ cortisol. Ở các bệnh nhân suy thượng thận do thuốc đang sử dụng GC liều sinh lý, tỉ lệ nồng độ cortisol khi ngưng GC < 100 nmol/L chiếm tỉ lệ 61,9% còn 100 - 375 nmol/L chiếm 38,1%. Phân tích bằng đường cong ROC cho thấy rằng dựa vào thời gian sử dụng GC liều sinh lý có thể dự đoán nồng độ cortisol huyết thanh nền khi không sử dụng thuốc và phục hồi của trục hạ đồi-tuyến yên-tuyến thượng thận với ngưỡng cắt 13 tháng có độ nhạy và độ đặc hiệu lần lượt 100% và 92,3%. Kết luận: Các loại glucocorticoid ngoại sinh có thể ảnh hưởng đến kết quả định lượng cortisol. Thời gian sử dụng cortisol sinh lý là một yếu tố gợi ý sự phục hồi của trục hạ đồi-tuyến yên-tuyến thượng thận ở bệnh nhân suy thương thận do glucocorticoid kéo dài và lựa chọn bệnh nhân chỉ định nghiệm pháp kích thích bằng Synacthen